LAKTAŠI, 14. marta – Danas se obilježava Međunarodni dan rijeka. Imamo sreću da živimo na području koje je bogato vodom i rijekama, koje nažalost često bivaju ekološki ugrožene i zanemarene , iako to ne zaslužuju.
Naši Laktaši, i Lijevče polje nesebičan su domaćin rijeci Vrbas, koja je svoju ćud pokazala 2014. godine, poplavama koje će se pamtiti generacijama. I pored ovog nemilog događaja, zna Vrbas biti i lijep, i očarati svojom neobično zelenom bojom.
Reka Vrbas pominje se pod ovim imenom još u rimsko doba, a prema predanjima naziv je dobila po beloj vrbi.
Bosna i Hercegovina ima čak 262 reke i rečice, a zanimljivo je da od najznačajnijih i najdužih: Sava, Drina, Bosna, Neretva, Una, Trebišnjica, Sana, Usora, Vrbanja, Prača, Spreča, Ukrina, Krivaja, Janja-jedino Vrbas nosi muško ime.
Tokom dugim 237 kilometara, Vrbas je reka sa najvećim padom od svih pritoka Save, zato je plahovit i silovit naročito u kanjonu od Donjeg Vakufa do Banjaluke. Izvire ispod Zec planine na 1.780 metara i teče kroz osam opština.
– Dužina toka Vrbasa kroz opštinu Banjaluka je približno 55 km. Na teritoriju Banjaluke „ulazi“ u naselju Bočac i teče sve do Priječana, gde prelazi na područje opštine Laktaši, u naselje Trn. U jednom spisu se spominje pod ovim imenom čak u rimsko doba. Na svim starijim kartama upisano je ime reke Vrbas, a na karti Karlovačkog mira 1699. godine ime Verbas – kaže geograf Darko Kodžo.
Po nekim predanjima, Vrbas je ime dobio po beloj vrbi, čijoj velikoj rasprostranjenosti pogoduju niži predeli korita reke.
I Banjalučanin Muho Pašalić zapisao je o Vrbasu da je od svih bosanskih reka najsličniji čoveku.
“Dete i momče do Vakufa i Bugojna, mladić i mladoženja što kod Jajca venčava Plivu, stasao i zreo siloviti mužjak dok prolazi kroz Banjaluku, smireni i mudri starac na putu kod utoka u Savu, Vrbas je istovremeno čovek i reka.”
Mada kroz područje Banjaluke prolazi tek petinom svog toka, ova reka je glavno i najlepše obeležje grada.
Stanovnici su toliko vezani za reku, da i sam naziv grada “luka” označava livadu u blizini vode.
Pravi zaljubljenik u Vrbas je i poznati Banjalučanin Nebojša Kuštrinović, meteorolog koji se može pohvaliti da je prošao ovom rekom celim njenim tokom.
– Vrbas je momčina, za koga ja volim reći ne da huči, nego da ruči dok teče. Za vreme snimanja dokumentarca o slivu Vrbasa i njegovim pritokama, prošao sam Vrbas od izvora do ušća, peške, na konju, u džipu, u čamcu. Uvek sam voleo Vrbas, a posle toga sam se još više zaljubio u ovu reku i uvek sam na strani onih koji se bore potiv zagađenja Vrbasa, jer to je jedna od najlepših reka i zaslužuje mnogo više pažnje – istakao je Kuštrinović, koji veruje da će mu buduće generacije vratiti staru lepotu.
Najveći problem stvara veliki broj kanalizacionih ispusta, za koje građani kažu da su nažalost najveća pritoka Vrbasa.
Pa ipak, šetnje pored Vrbasa, kupanje leti u hladnoj reci, i vožnje čamcem, nijedan Banjalučanin ne propušta.
I kao što je Vrbas simbol Banjaluke tako je dajak čamac simbol ove reke. Zbog brzine Vrbasa nastao je čamac specifičnog izgleda i oblika prilagođenog koritu reke, koje je u gradu najvećim delom plitko sa kamenim dnom.
Dajak je obrađeni komad drveta kojim se gura čamac, jer zbog male dubine veslo ne bi bilo od pomoći.
Osim turističkih vožnji dajakom, Vrbas je prepoznat u svetu i kao izuzetna destinacija za avanturistički turizam, od kajaka i kanua, do raftinga. Na Vrbasu je održano evropsko prvenstvo u raftingu 2005. godine i svetsko 2009. godine.
Raj za ptice
Cela dolina Vrbasa je veza između centralne Evrope i Jadrana pa njom migriraju stotine ptica tokom jeseni i proleća, podsećaju iz Društva za istraživanje i zaštitu biodiverziteta.
– Donji tok Vrbasa od Banjaluke do ušća prolazi korz ravničarski teren pa reka plavi okolni teren. Ovo je važan deo Vrbasa za ptice močvarice – patke, gnjurce, čaplje, vodomare, šljukarice i druge vrste. Najveću koloniju sivih čaplji u BiH , koja je često simbol manifestacija na vrbasu, locirali smo na Staroj Adi u srcu Banjaluke – pojasnio je ekolog Jovica Sjeničić i podsetio da je zbog mnogih prirodnih odlika Vrbas u srednjem toku sa kanjonom predložen kao zaštićeno područje.
Društvo “muškaraca”
Pritoke Vrbasa na području Banjaluke su: Krupa, Švrakava, Suturlija, Crkvena, Vrbanja, Široka rijeka, Dragočaj.
Blic
