LAKTAŠI, 15. maja – Selo u opštini Laktaši, udaljeno sedam km jugoistočno od opštinskog centra, 4 km od Klašnica. Prostire se na površini 7,487 km , a smješteno je između 126 i 204 m n. v. Graniči se sa selima Boškovići, Veliko Blaško, Dovići i Miloševci. Sjedište MZ je u Čardačanima, a pripadaju joj i sela Dovići i Miloševci.
Južnom stranom sela prolazi magistrapni put Klašnice- Prnjavor u dužini od 3 km, a kroz selo prolazi nekoliko puteva za zaseoke u dužini 14 km koji su postepeno asfaltirani. Prvi, dužine 2,3 km pušten je u promet 1988, a posljednji 2009. godine. Neasfaltiranog puta ima još oko 3 km. Selo je razbijenog tipa, jer su kuće pretežno locirane po zaseocima i brežuljcima, a najviše oko saobraćajnica.
Jugozapadnom stranom protiče Turjanica. Pored Turjanice značajniji vodotoci su Atipovac, Pavlovac, Tikvenjak. Poznatiji izvori su Vrančića i Stupanj vrelo, te Salkinac.
Teren je pretežno brežuljkast, osim oko vodotoka. Po selu su poznatija uzvišenja: Blagojevića, Vasilića, Davidovića i Glišića, Popovića, Stegića brdo. Trećina sela je pod bjelogoričnom šumom. Stanovništvo Čardačana bavi se poljoprivredom, a manji dio je zaposlen u Banjaluci, Laktašima i inostranstvu (najviše u Austriji). Uzgajaju se pšenica, kukuruz, ječam i zob, a dobro uspijeva i voće: šljiva, jabuka, kruška, trešnja, orasi, jagode, kao i povrće: krompir, paprika, paradajz, kupus, mahune…
Veći zaseoci su: Glišići, Davidovići, Kneževići, Rudići. Selo je poznato po lokalitetima Grabičani, Popov gaj, Tikvenjak i Čardak.
Prema podacima iz knjige Dvadeset i pet godina rada “Prosvjete“ 1902-1927, štampane u Sarajevu 1927. godine, odbor SKPD „Prosvjeta” je formiran 1919. godine u selu Čardačani.
Prema nekim izvorima prva škola u Čardačanima je otvorena 1931. godine i radila je do početka Drugog svjetskog rata.
U ratu su je Nijemci bombardovali. Od 1946. godine škola je radila u sveštenikovoj kući sve do 1964. godine. Te godine je napravljena nova školska zgrada u kojoj se nastava odvijala do 1976. godine kada je otvorena škola u Boškovićima.
U zgradi nekadašnje škole danas živi pet izbjegličkih porodica.
U Čardačanima je osnovano Kulturno-prosvjetno društvo „Zmijanje” 1937. godine. Okupljalo je oko 60 članova iz Boškovića, Dovića, Miloševaca i Čardačana. Radilo je do 1941. godine. Srpska zemljoradnička zadruga osnovana je između 1920. i 1923. godine. Zadruga je snabdijevala seljake najnužnijim industrijskim artiklima i bavila se otkupom poljoprivrednih proizvoda. U tom periodu održavani su i tečajevi za poljoprivrednike. Dolazili su profesori Poljoprivredne škole iz Banjaluke i držali predavanja.
Republička komisija za procjenu šteta od zemljotresa (1969) pronašla je 133 kuće sa velikim oštećenjima i 36 koje su bile za rušenje. Čardačani
U selu postoji crkva koja je izgrađena 1895. godine, a posvećena je Uspeniju Presvete Bogorodice (Velika Gospojina). Oštećena je u zemljotresu 1969. Sanirana je dvaput: poslije zemljotresa i 1980. godine. Parohijski dom je sagrađen 1991, a osveštan 2001. godine. U groblju koje je kod crkve sahranjuju se preminuli iz Čardačana i Miloševaca i jednog dijela dio Velikog Blaška.
Čardačani imaju lokalni vodovod od 1977, a gradski od 2006. godine. Selo je dobilo električnu energiju 1969, a niskonaponska mreža je rekonstruisana 2008. godine, kada su drvene ban- dere zamijenjene betonskim, a postavljene su i dvije trafostanice. Telefonski priključci su u funkciji od 2000. godine.
Selo ima benzinsku pumpu, prodavnice nema.
U Prvom svjetskom ratu učestvovali su: Lazar Đukić, Du- šan, Lazo i Stojan Tamamović, Jovo Rudić.
U Drugom svjetskom ratu poginuli su borci NOV Dragan Gotovac (1921-1943), Vid Ćejić, Đuro (1912-1943) i Jovan Protić (1923-1943), a žrtve hrvatsko-muslimanskih ustaša bili su:
Cvijo Glišić (1912-1942), Milan Gotovac (1998-1943), Simo Kovačević (1910-1945), Blagoja Miljević (1898-1942), Vid Petković (1909-1945), Gojko Popović (1915-1941) i Risto Radeljić (1908-1944).
Poginuli pripadnici JVO: Kosta (1921-1944) i Milutin Glišić (1920-1943), Mihajlo Davidović (1912-1944), Dragutin Knežević (1926-1946), Budimir (1921-1945) i Uglješa Popović (1906-1944), Milan (1920-1943) i Rajko Rudić (1925-1943), Petar Savić (1921-1947), Vid (1920-1944) i Mitar Ćejić (1918-1947), Risto Šaulić (1912-1942), Boško Šerbedžija (1923-1945). Njihova imena su od 28. juna 1997. ispisana na spomen-ploči kod crkve u Čardačanima.
U ratu 1992-1995. život su izgubila osmorica boraca VRS: Goran Blagojević (1972-1992), Miroslav Vrančić (1970- 1992), Dragoljub Ćukić (1971-1992), Vojislav Kliska (1971- 1994), Miloš Knežević (1952-1992), Boro Miljević (1972-1992), Milorad Savić (1951-1993). Njihova imena su ispisana na spomen-ploči kod crkve u Čardačanima. Na toj spomen-ploči je i ime Nedeljka Šajića (1955-1991).
Uvjerljivih i pouzdanih podataka o porijeklu stanovništva nema. Pretpostavlja se da je selo dobilo naziv po turskom čardaku…
Prema austrougarskom popisu iz 1879. godine Čardačani su imali 31 kuću u kojima je živjelo 211 stanovnika (106 m. i 105 ž.) „grko iztočnjaka”. Godine 1885. selo je imalo 34 kuće i 255 „istočno-pravoslavnih” stanovnika (128 m. i 127. ž.). Čardačani su 1895. imali 46 kuća (4 nenaseljene) i 311 „istočno-pravoslav- nih” stanovnika (160 m. i 151 ž.); 1901. – 39 domaćinstava sa 316 stanovnika (159 m. i 153 ž.); 1910. – 60 domaćinstva i 359 stanov- nika (185 m. i 174 ž., 358 „srpsko-pravoslavna” i jedan musli- man); 1921. – 401 stanovnik (po vjeroispovijesti: 397 pravoslav- aca i četiri rimokatolika); 1948. – 110 domaćinstava i 606 sta- novnika; 1953. – 637; 1961. – 651; 1971. – 614 (596 Srba, petoro Hrvata i 13 iz reda ostalih); 1981 – 592 (485 Srba, 105 Jugoslovena, jedan Hrvat i jedan iz reda ostalih ); 1991. – 156 kuća i 596 stanovnika (585 Srba, jedan Jugosloven, jedan Hrvat i devetoro iz reda ostalih).
Početkom 2013. selo je imalo 210 domaćinstava, 271 stambeni objekat (kuće, stanovi u školi, vikendice), a u domaćinstvima je živjelo 620 stanovnika.
Najbrojnije porodice su Glišić (21 domaćinstva, 27 kuća, 78 stanovnika), Vrančić (9, 12, 27), Davidović (11, 12, 25), Đukić (10, 11, 31), Knežević (11, 12, 25), Rudić (9, 8, 28) i Tamamović (9).
Izvor: Živko Vujić, LAKATŠKA ŽUPA (prošlost i sadašnjost), Laktaši, 2013.
