LAKTAŠI,  05. maja – Selo u opštini Laktaši, udaljeno 19 km sjeveroistočno od opštinskog centra, 16 km od Klašnica i 3,5 km od magistralnog puta Klašnice-Prnjavor. Prostire se na površini 5,157 km, smješteno je između 147 i 230 m n. v. Centralnim dijelom sela prolazi asfaltni put dužine 0,5 km, izgrađen 1989. godine. Selo je razbijenog tipa, graniči se sa selima Drugovići, Gumjera (laktaška), te Hrvaćani, Prosjek (prnjavorska opština).

Koljani

Poznatiji vodotoci su Sobanjska rijeka, Lukin potok, te Bareljci i Lužine. Teren je pretežno brežuljkast, osim uz vodotoke.
Stanovništvo Koljana bavi se poljoprivredom, a manji dio je zaposlen u inostranstvu. Od žitarica uspijevaju kukuruz, pšenica, zob, raž, a od voća šljive, jabuke, kruške i dr.
Poznatiji zaseoci su: Veselić, Kopren, Ostojić, Šironjić. Selo je poznato po lokalitetu Ambarine .
Škola je radila od 1959. do 1975. godine. Otada đaci pohađaju osnovnu školu u Drugovićima. Zgrada nekadašnje škole je neuređena.
Crkva, posvećena Sv. Arhangelu Gavrilu izgrađena je 2008. godine.
U selu postoje dva stara (napuštena) groblja i groblje Balaban od 1962. godine, prodavnica mješovite robe i kafić. Vodovoda nema, telefoni su priključeni 1998, a električna energija 1969. godine. Prva prodavnica mješovite robe je otvorena 1981. godine.
Solunski dobrovoljci su bili: Vid i Ljubo Veselić, Dušan Milinković i Ostoja Džakula.
Učesnici Prvog svjetskog rata bili su: Petar Veselić, Stojko Vukomanović, Stojan Jevđenić, Mirko i Stanko Kopren, Savo i Stanko Ostojić, Milan i Trivun Šironjić. Kao borci NOR-a u Drugom svjetskom ratu poginuli su: Nada Veselić (1928-1945), Đorđo Kopren (1925-1943), Nedeljko Mi- linković (1926-1943), a žrtve hrvatsko-muslimanskih ustaša bili su: Jovo (1922-1941) i Dušan Kopren (1919-1941), te Petko Malbašić (1913-1941). Njihova imena su ispisana na spomen- ploči ispred zgrade mjesne zajednice u Drugovićima.
Na spomen-ploči kod crkve u Drugovićima ispisana su imena boraca Kraljeve vojske (JVO), koji su poginuli u Drugom svjetskom ratu: Dušan Milinković (1946), Ostoja (1944) i Petar (1944) Ostojić i Boško Crnadak (1944).
U ratu 1992-1995. život su izgubili borci VRS Ratko Dobrnjac (1945-1994), Dragan Lazarević (1967-1995) i Goran Ostojić (1975-1995). Njihova imena su ispisana na spomen-ploči kod crkve u Drugovićima.
Pouzdanih podataka o porijeklu stanovništva i nazivu se- la nema.
Prema austrougarskom popisu iz 1879. godine, Koljani su imali 16 kuća u kojima je živjelo 120 stanovnika (72 m. i 48 ž.) grko iztočnjaka”. Godine 1885. Koljani su imali 19 kuća u kojima je živjelo 136 „istočnopravoslavnih” stanovnika (81 m. i 55 ž.). Neženjenih je bilo 80, oženjenih 52, udovaca i udovica četvoro. Evidentiran je 91 kmet, pet pomoćnih radnika, te 229 žena i djece.
Koljani su 1895. imali 31 domaćinstvo u 23 kuće, sa 159 „istočno-pravoslavna” stanovnika (93 m. i 66 ž.). „Poljodjelstvom” se bavilo 159 osoba; 1901. – 18 domaćinstava i 153 stanov- nika (98 m. i 55 ž.); 1910. – 41 domaćinstava i 266 stanovnika (140 m. i 126 ž. 217 „srpsko-pravoslavna”, dva muslimana, 42 rimokatolika i pet grkokatolika); 1921. – 244 stanovnika (po vjeroispovijesti: 206 pravoslavaca, 34 rimokatolika i četiri grkokatolika; po maternjem jeziku: Srba ili Hrvata 207, Poljaka 34 i Rusina tri); 1931. – 50 domaćinstava i 321 stanovnika (161 m. i 160 ž.); 1948. – 63 domaćinstva i 376 stanovnika; 1953. – 369 stanovnika (185 m. i 184 ž.); 1961. – 356; 1971. – 271; 1981. – 208 (207 Srba, jedan Jugosloven); 1991.-61 domaćinstvo i 205 stanovnika (201 Srbina, jednog Jugoslovena, dva Hrvata i jednog iz reda ostalih).
Krajem 2012. selo je imalo 47 domaćinstava, 75 kuća i vikendica, a u domaćinstvima su živjela 133 stanovnika.
Najbrojnije porodice su Veselić (sedam domaćinstava, 20 stanovnika) i Šironjić (šest domaćinstava, 19 stanovnika). Veselići slave Đurđic (osim jedne porodice koja slavi Markovdan), a Šironjići Jovanjdan. Još su zastupljena prezimena: Babić, Malkić, Savić slave Sv. Stefana; Bojić – Sv. Vasilija Velikog; Vasić, Vukomanović – Časne verige; Vulin, Kosić, Lazarević, Mihajlović – Jovanjdan; Zelenac, Jungić, Stanić – Đurđevdan; Jevđenić – Sv. Jovana Zlatoustog; Knežević – Srđevdan; Kopren, Ostojić, Cvijić, Crnadak – Nikoljdan; Milinković – Aranđelovdan; Dobrnjac – Đurđic; Savić, Čolić – Lučindan.

IZVORI: Popis u BiH 1879, 1885, 1895, 1910, 1921, 1931, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine; Lična arhiva.

LITERATURA: D. Jovanović, Drugoviči, sječanja i kazivanja, Laktaši 2011; Laktaši u Narodnooslobodilačkoj borbi i revoluciji 1941-1945, Laktaši 1981; Prvi giematizam mitropolije Banjalučko-Bihaćke za godinu 1901\ Spomenica poginulim borcima opštine Laktaši 1991-1995, Laktaši 2007.

Izvor: Živko Vujić, LAKATŠKA ŽUPA (prošlost i sadašnjost), Laktaši, 2013.

 

Vojislav Ananić