LAKTAŠI, 10. maja – Selo u opštini Laktaši, udaljeno 12 km sjeveroistočno od opštinskog centra, 15 km od Klašnica i 6 km od magistralnog puta Klašnice-Prnjavor. Prostire se na površini oko 5,796 km , a smješteno je na 115-180 m n. v. Kroz selo prolazi asfaltni put dužine 2 km koji je izgrađen 1971. godine.
Selo je razbijenog tipa. Kuće su pretežno locirane oko asfaltnog puta i ostalih planskih puteva u selu. Graniči se sa selima Gumjera, Kriškovci i Milosavci.
Poznatiji vodotoci su Berek, Gumjera, Lazića potok, te izvori Busić, Vodice, Jošikovača i drugi. Sjeverna strana je pod šumom (obronci Gumjere), a zapadnom stranom protiče Vrbas
Vodovod je predan na upotrebu 28. juna 2011. Telefonski priključci su uvedeni 1990. i 1991, a selo je dobilo električnu energiju 1969. godine.
Asfaltirani su kraći putevi u zaseocima Kukolji i Ćetojevići 1999, a u zaseoku Dragići 2008, te u zaseoku Vukomanovići 2010. godine u ukupnoj dužini 2,8 km. Put za zaselak Ćetojeviće od crkve u dužini 830 m asfaltiran je 2008, a od društvenog doma do Joviđa obale (800 m) završen je oktobra 2011.
U Drugom svjetskom ratu sa područja MZ Kriškovci (kojoj pripadaju Papažani) poginulo je 118 osoba među kojima je bilo žena i djece. Podignute su dvije spomen-ploče. Spomen-ploča borcima NOV-e i žrtvama fašističkog terora (hrvatsko-muslimanskih ustaša) od 1941. do 1945, koji je otkriven 27. jula 1988. u centru MZ Kriškovci, i spomen-ploča borcima kraljeve vojske (četnički odred) poginulima od 1941. do 1948. godine, koji je podignut 1997. kod crkve u Kriškovcima. U NOV-i bilo je 16 učesnika od kojih su poginuli: Vojislav Bilić (1921-1944), Tomo Vulin (1926-1946), Dušan Vukmanović (1921-1944), Vlado Sandalj (1924-1944) i Rade Čupić (1920-1945). Žrtve hrvatsko- muslimanskih ustaša su bili Risto Korov (1895-1944) i Dragan Đ. Ćetojević (1886-1944).
Pripadnici JVO bili su: Veljko O. Zelenac (1919-1944), Jovan B. (1920-1943) i Rade B. Ignjatić (1922-1945), Gojko J. Topalović (1927-1943) i Stojan P. Ćetojević (1916-1944). Njihova imena su ispisana na spomen-ploči kod crkve u Kriškovcima.
U ratu 1992. do 1995. poginula su petorica, pripadnika VRS: Simo Vukomanović (1954-1995); Drago Grahovac (1945- 1995); Borislav (1962-1993) i Milan Kukolj (1965-1994) i Blagoje Simonoski (1942-1992). Njihova imena se nalaze na spomen-ploči u Kriškovcima koja je otkrivena 11. oktobra 2001.
.
Prema austrougarskom popisu iz 1879. godine Papažani su imali 31 kuću u kojima su živjela 253 stanovnika (125 m. i 128 ž.) od togajedan „muhamedanac” i 252 „grko iztočnjaka”.
Godine 1885. selo je imalo 36 kuća, 35 domaćinstava sa 269 „istočno-pravoslavna” stanovnika (142 m. i 127 ž.).
Papažani su 1895. imali 42 kuće (jedna nenaseljena), 51 domaćinstvo i 272 stanovnika (154 m. i 118 ž.); 1901. – 39 domaćinstava, sa 270 stanovnika (150 m. i 120 ž.); 1910. – 56 kuća (2 nenaseljene) i 311 „srpsko-pravoslavna” stanovnika (184 m. i 127
ž.); 1921. – 274 pravoslavna stanovnika; 1931. – 73 domaćinstva.
440 stanovnika (220 m. i 220 ž.); 1948. – 104 domaćinstava i 623 stanovnika; 1953. – 642 stanovnika; 1961. – 578; 1971. – 522; 1981. – 464 (453 Srbina, dva Hrvata, devet Jugoslovena); 1991. – 131 kuća i 469 stanovnika (418 Srba, 26 Jugoslovena, jedan Hrvat i 24 iz reda ostalih).
Krajem 2011. selo je imalo 132 domaćinstva, 178 kuća i vi-
kendica, a u domaćinstvima su živjela 394 stanovnika srpske nacionalnosti .
Najbrojnije porodice su Ignjatić (20 domaćinstava, 28 kuća i 60 stanovnika), Ćetojević (17, 21, 45), Vukomanović (11, 15, 40), Kukolj (9, 16, 31), Dragić (8, 12, 24) i Babić (7, 9,17).
Porodice Gajić, Zelenac, Ignjatić, Jungić, Kavržić, Majstorović, Radinković, Sandalj, Topalović i Ćetojević slave Đurđevdan; Vukomanović – Časne verige; Bilić, Veseljak, Dragić, Korov, Kukolj, Malbašić, Marčetić, Stojčić – Jovanjdan; Babić i Lazić – Sv. Stefana, Grahovac – Sv. apostola Mateju; Dabić, Jović, Kukilo i Sikimić – Nikoljdan; Milošević i Rajić – Markovdan, Mustetić – Vračeve i Novaković – Đurđic.
IZVORI: Popis u BiH 1879, 1885, 1895, 1910, 1921, 1931, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine; Lična arhiva.
LITERATURA: D. Jovanović, Drugovići,
sjećanja i kazivanja, Laktaši 2011; Laktaši u Narodnooslobodilačkoj borbi i revoluciji 1941-1945, Laktaši 1981
M. Desančić: 50 godina osnovne škole u Kriškovcima, Laktaši 2006 Spomenica poginulim borcima opštine Laktaši 1991-1995, Laktaši 2007 Prvi šematizam mitropolije Banjalučko-Bihaćke za godinu 1901, 179; Statistički pregled, 27.
Izvor: Živko Vujić, LAKATŠKA ŽUPA (prošlost i sadašnjost), Laktaši, 2013.
Vojislav Ananić
