LAKTAŠI, 14. jula – U čuvenom listu “Otadžbina” uoči Petrovdana 1925. godine objavljeno je obavještenje za čitaoce o velikoj i važnoj svečanosti u Slatini – osveštanju novosagrađene crkve.

Pisalo je da će činodejstvovati mitropolit banjolučko-bihaćki Vasilije, te da će u svetoj liturgiji učestvovati i članovi hora “Jedinstvo”. Odbor za osveštanje crkve Svetih apostola Petra i Pavla obezbijedio je i prevoz iz Banjaluke (i nazad) sa pet automobila od kojih je prvi polazio ka Slatini u šest ujutro ispred gostione Svetozara Kuruzovića.

A kako je došlo do izgradnje crkve?

Ubrzo nakon osnivanja Mitropolije banjolučko-bihaćke 1900. godine, štampan je i Prvi Šematizam u kome se navodi da je parohija Blaško-Slatina obuhvatala gotovo 230 domova, a parohijska crkva bila je stara crkva Rođenja presvete Bogorodice podignuta 1740. u Malom Blašku. Paroh i predsjednik crkvene opštine bio je Petar Varnica, parohijskog doma nije bilo, kao ni osnovne škole. Drugi Šematizam iz 1911. pokazuje porast broja stanovništva i domova, a otvorena je i škola u kojoj je vjeroučitelj bio već pomenuti paroh Petar Varnica. Zabilježeno je da je parohijska crkva brvnara u lošem stanju.

Nakon Prvog svjetskog rata i uspostavljanja jedinstvene Srpske pravoslavne crkve 1920. godine pod jurisdikcijom Beogradske patrijaršije, započelo se sa izgradnjom mnogih hramova. Potreba za novom crkvom u parohiji postojala je i ranije, a selo Slatina se u međuvremenu razvilo i nametnulo kao lokalitet za novi hram. Međutim, nakon dugovjekog službovanja Petra Varnice, od 1892. do 1921. godine, parohija ostaje bez paroha. U periodu 1922-1928. parohiju je opsluživalo čak sedam sveštenika: Petar Ivanković, Bogdan Popović, Lazar Šteković, Milutin Labus, Dušan Mačkić, Damjan Grbić i Kosta Lješević.

U tako nezahvalnim uslovima članovi crkvene opštine preuzimaju inicijativu za gradnju crkve. O tome svjedoči molba Srpske pravoslavne crkvene opštine Blaško-Slatina upućena Okružnom načelstvu u Banjaluci 30. jula 1922. godine, piše ”Glas Srpske”.

U dokumentu koji se čuva u Arhivu Republike Srpske predstavnici SPCO “najpokornije mole Okružno načelstvo da dozvoli izvaditi 50 kubika kamena za zidanje nove crkve i parohijalnog stana”. Planirano je da se kamen vadi na državnom zemljištu “kod kiseljaka na Slatini, mjesto zvano Špilje”. Članovi crkvene opštine, osim dobre volje, ljudske snage i vlastitog vremena, nisu imali takoreći ništa, pa su od Načelstva tražili dinamit i alat za vađenje, cijepanje i obradu kamena. Ovo pokazuje koliko su parohijani bili odlučni i koliko su željeli novu bogomolju u selu. Dopis se i završava u tom tonu: “Zato najpokornije molimo za brzo rješenje ove naše Molbe jer bismo morali odmah da otpočnemo rad”.

Važno je istaći sve one koji su bili potpisnici ove inicijative: predsjednik Srpske pravoslavne crkvene opštine Blaško-Slatina Stevo Stanivuković, perovođa Stevan Pejčinović, te članovi odbora Boško Stanić, Jevto Đukić, Ilija Bašić, Jovo Jošić, Đuro Jošić i Jovo Gligić. Treba pomenuti i paroha Svetolika Vranješevića koji je na parohiji i u novoizgrađenoj crkvi proveo pune tri decenije (1928-1958).

Parohijski hram Sv. apostola Petra i Pavla u Slatini stradao je u zemljotresu 1969, ali novi je podignut već naredne godine.

Crkva i vjerujući narod ovog podneblja bili su i ostali neraskidivo povezani još od osamnaestog vijeka. Prije više od stotinu godina narod je zajedno sa crkvenim predstavnicima otpočeo gradnju crkve. Prije jednog vijeka, na Petrovdan, narod iz Banjaluke i okoline došao je u Slatinu i od tada se održava tradicionalno okupljanje – zborovanje – povodom ovog praznika.

Berislav BLAGOJEVIĆ