LAKTAŠI, 21. maja – Selo u opštini Laktaši, udaljeno 10 km jugoistočno od opštinskog centra, 7 km od Klašnica i 14 km od Banjaluke. Prostire se na površini 8,842 km , a smješteno je na 131 – 322 m n. v.

Šušnjari1
Južnom stranom (uz Vrbas) prolazi asfaltni put dužine 3 km, izgrađen 1978. godine. U selu ima još oko 7 km asfaltnog puta i oko 5 km neasfaltiranog. Kuće su razbacane i pretežno su locirane oko puteva po zaseocima i brežuljcima. Graniči se sa selima Veliko i Mal    o Blaško, naseljem Trn (laktaška opština) i Priječani (banjalučka). Pripada MZ Trn.
Stanovništvo Šušnjara bavi se poljoprivredom, a manji dio je zaposlen u Trnu, Banjaluci i Laktašima. Uzgajaju se pše- nica, kukuruz, ječam i zob, a dobro uspijeva i voće: šljiva, jabuka, grožđe, kruška, trešnja, orasi, jagode, kao i povrće: krompir, paprika, paradajz, kupus, mahune…

aleksandar-mijatovic-880x495
Veći zaseoci su: Babići, Đukići, Joldžići, Jošići, Mijatovići, Milinkovići, Pandžići…
Zapadnom stranom sela protiče Vrbas. Još su poznati vodotoci Babića rijeka, Studeni potok i Strošac.
Teren je dijelom ravničarski (Gornje i Donje polje uz Vrbas – Donji Šušnjari), a dijelom brežuljkast – Gornji Šušnjari. Preko trećine terena je pod bjelogoričnom šumom.
Selo je poznato po lokalitetima Gradina, Zidine i Stražbenica

.Mijatovic6
Srednjovjekovna tvrđava Gradina podignuta je na kamenitom brežuljku na desnoj obali Vrbasa ispod koje je prolazi rimski put. Brežuljak je visok dvadesetak metara, a pristupačan je jedino s jugoistočne strane. Sa brežuljka se može kontrolisati širok prostor do Vrbasa. Na vrhu se nalazi zaravan orijentisana u pravcu sjeveroistok-jugozapad, duga 40 i široka 35 m. Tvrđava je zaštićena bedemima izgrađenim od kamena. Tu su nađeni ostaci srednjovjekovnih keramičkih posuda. Na ovom lokalitetu nalaze se ostaci više kultura i naroda koji su se na ovom području smjenjivali tokom vijekova

.Šušnjari3
Na lokalitetu Zidine pronađeni su temelji i ostaci crkve najvjerovatnije iz perioda od 10. do 12. vijeka. Zidine su na njivi zvanoj Lončarine (Lončaruša), koja se nalazi na desnoj strani rijeke Vrbas idući iz Banjaluke ka Laktašima, neposredno uz put Trn-Šušnjari-Malo Blaško-Veliko Blaško. Na osnovu pronađenih ostataka pretpostavlja se da je tu postojalo značajnije srednjovjekovno naselje. Najinteresantniji pronalazak je kamen na kome su skicirani crkva u periodu njenog nastanka i njena okolina. Na kamenu se jasno uočava rijeka Vrbas pored koje se nalazi put, a iznad njega utvrđenje (Gradina). Ucrtana su slova IC (Isus Hristos) i vizantijski krst. Na kamenu je prikazan i detalj lova – jelen za kojim trči pas. Smatra se da je to prvi kartografski prikaz na ovim prostorima. U crkvi je pronađeno devet grobova, a oko crkve 23 groba sa nadgrobnim pločama

.Šušnjari2
Prva škola u Šušnjarima, sačinjena od drvene građe, nalazila se na Retku (na imanju Miloša Joldžića). Otvorena je 1949. godine, a 1956. preseljena je u novu školsku zgradu, u ravnici. Radila je do 1975. godine. U školi su radili Sultanija Cikota, Natalija Anciferova (Ruskinja), Nevenka i Vladimir Blaha (Čeh). Tada je u Šušnjarima osnovano i kulturno-umjetničko društvo „Šušnjari”, koje je organizovalo i izvodilo prigodne kulturno-umjetničke programe (priredbe) u selu, ali i bližoj i široj okolini: Veliko Blaško, Slatina, Petoševci, Kobatovci, Hrvaćani… Prostorije za priredbe su bile male za svu zainteresovanu publiku. Organizovana su i stručna predavanja o poljoprivredi i svemu onome što je koristilo boljem seoskom životu.
Planira se izgradnja nove crkve. U selu postoje četiri pravoslavna groblja: Babića, Joldžića, Jošića i Mijatovića groblje. U selu postoje prodavnica i kafić, a društveni dom nije u funkciji. Vodovod za dio sela je uveden 1985, a za ostali dio 1995. godine. Telefoni su uvedeni 1982. za 35 domaćinstava. Selo je dobilo električnu energiju 1962. godine.
U Šušnjarima je prije Drugog svjetskog rata formirano društvo „Jedinstvo sela” koje nije dalo neke značajne rezultate.
Republička komisija za procjenu šteta od razornog zemljotresa 1969. godine pronašla je 147 kuća sa velikim oštećenjima. Milan (Tešo) Ćukić (1893-1937), Teodor Mijatović, Dako i Trišo Račić su bili solunski dobrovoljci. Teodor je kasnije bio seoski knez. U Drugom svjetskom ratu poginuli su Gojko (borac NOV) i Đurađ Babić (aktivista NOR), a u ratu 1992-1995. kao borci VRS: Miroslav Babić (1960-1994), Marinko Galić (1968-1993), Nenad Račić (1967-1993) i Aleksa Tepić (1947- 1995). Petar Pandžić (1943) poginuo je kao pripadnik JVO.
Pouzdanih podataka o porijeklu stanovništva i nazivu se- la nema, mada postoji narodno predanje da je ime sela nastalo po tome što su tu nekada bile šume (šušnje, šušnjar). Veliki turski zemljoposjednik davao je šumu da se krči a potom obrađuje, te su se tako na tom području počele nastanjivati porodice. Prema popisu iz 1879. godine Šušnjari su imali 19 kuća u kojima je živjelo 186 stanovnika (95 m. i 91 ž.), od toga jedan „muhamedanac” i 185 „grko iztočnjaka”. Šušnjari su 1895. godine imali 22 kuće (jedna nenaseljena) u kojima je živjelo 228 stanovnika (116 m. i 112 ž.). Prema austrougarskom popisu iz 1910, u selu su registrovane 34 kuće (3 nenaseljene) i 299 srpsko-pravo-
Porodice Blagojević, Božić, Dakić, Jekić, Jerinić, Kesić, Miladinović, Pandžić, Radinković slave Đurđevdan; Blažić, Brković, Grabovac, Dedić, Dušanić, Roljić, Telić, Tešanović – Jovanjdan; Galić, Zarić, Kovačević, Mušić, Srdić, Unčanin, Cvijić – Nikoljdan; Đokić – Usekovanje Sv. J. Krstitelja; Žabić, Popović – Đurđic; Aleksić i Stojanović – Sv. Simeuna i Anu; Bošnjak, Suvajac – Trifundan; Višić – Ilindan; Vujanić, Seksen, Ševo – Lučindan; Vukosavljević – Markovdan; Dominović, Malešević – Mitrovdan; Janjić – Savindan; Malić – Sv. Vasilija Velikog; Mišić – Časne verige; Tepić – Aranđelovdan; Travar – Sv. Ignjatija.
U selo se tokom i poslije rata 1992-1995. doselilo nekoliko porodica protjeranih iz gradova i mjesta koja pripadaju Federaciji Bosne i Hercegovine.

IZVORI: Popis u BiH 1879, 1885, 1895, 1910, 1921, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine; Lična arhiva.

LITERATURA: V. Popovnć: Slatinski kraj u prošlosti, Laktaši 2002/ Laktaši i Narodnooslobodilačkoj borbi i revoluciji 1941—1945, Laktaši 1981; Prvi šematizam mitropolije Banjalučko-Bihaćke za godinu 1901, Spomenica
poginulim borcima opštine Laktaši 1991.

Izvor: Živko Vujić, LAKATŠKA ŽUPA (prošlost i sadašnjost), Laktaši, 2013.

 

Vojislav Ananić